Kerkdienst
In dit artikel wordt de protestantse kerkdienst beschreven. Voor de belangrijkste rooms-katholieke en orthodoxe eredienst, zie Mis.
Een kerkdienst is een religieuze bijeenkomst waar volgens protestanten het woord van God wordt verkondigd. Een kerkdienst (of: eredienst) vindt meestal plaats in een kerk. Sommige kerkdiensten worden via de radio of (gedeeltelijk) via de tv uitgezonden, bijvoorbeeld op Nederland 2 door de IKON. Zulke uitzendingen zijn bedoeld voor onder anderen zieken, ouderen en mensen die om een of andere reden niet in staat zijn hun eigen kerkdienst bij te wonen. Kerken laten doorgaans voordat een dienst begint hun klokken luiden om de mensen buiten hierop attent te maken.
Organisatie en personen rondom een kerkdienst
[bewerken | brontekst bewerken]Een kerkdienst wordt doorgaans op zondag georganiseerd. Per gemeente kan het aantal diensten en de tijdstippen van aanvang verschillen. Het gebruikelijkst is een ochtenddienst. In de bevindelijk gereformeerde kringen is het gebruikelijk ook een avonddienst te beleggen. In enkele (met name Zeeuwse en Rijssense) gemeenten zijn drie diensten per zondag gebruikelijk. Een kerkdienst kan tussen een uur en anderhalf uur duren.
Verschillende gemeenten bieden ook doordeweeks gelegenheid een kerkdienst te bezoeken. De invulling en liturgie is vrijwel gelijk aan de zondagse invulling van de dienst. Dergelijke diensten worden vaak belegd op dinsdag- of donderdagavonden. In enkele gemeenten is het gebruikelijk wekelijks een doordeweekse dienst te beleggen. Dit heeft bijvoorbeeld te maken met dat er te weinig predikanten zijn om op zondag in de betreffende gemeente voor te kunnen gaan. Een andere reden komt uit het verleden (begin en halverwege twintigste eeuw), toen het onder bevindelijk gereformeerden gebruikelijk was op zondag niet anders te reizen dan te voet. Onder kerkenraden werd zelfs een verbod ingesteld anders dan te voet naar de kerk te komen, om gemeenteleden niet tegen het hoofd te stoten. Omdat de afstand naar de kerk voor sommige gemeenteleden te ver was om te lopen, werd er een doordeweekse dienst belegd. Dan konden de betreffende gemeenteleden wel naar de kerk komen, want dan mocht men ook per andere modaliteit reizen. Dit gebruik leeft nog altijd voort in bijvoorbeeld de Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland te Geldermalsen.
Koster
[bewerken | brontekst bewerken]Er is iemand verantwoordelijk voor het kerkgebouw. Hij of zij zorgt voor licht en verwarming en dat alle spullen klaar staan. Deze persoon wordt de koster genoemd. In sommige, vaak wat grotere gemeenten zijn er ook hulpkosters actief.
Organist
[bewerken | brontekst bewerken]In een kerkdienst wordt gezongen. Dit kan zonder begeleiding zijn, maar meestal is dit met begeleiding van muziek. In de traditionele protestantse kerken bestaat deze begeleiding meestal uit orgelmuziek, gespeeld door een organist. Ook andere soorten instrumenten kunnen dienstdoen als begeleiding van zang. In sommige kerken speelt er ter begeleiding naast een organist ook een pianist, soms aangevuld met koperblazers. Een enkele keer speelt er een hele band of zingt er een koor. In de traditionele protestantse kerk worden meestal psalmen en gezangen gezongen, binnen de charismatische protestantse kerken zingt men over het algemeen opwekkingsliederen, begeleid door een praiseband.
Voorganger
[bewerken | brontekst bewerken]De kerkdienst in een traditionele kerk wordt doorgaans geleid door een predikant of voorganger. Vanouds zijn alle ambtsdragers mannelijk, maar tegenwoordig zijn vrouwen ook tot het ambt van predikant toegelaten. In de wat strengere, meer bevindelijke kerken is hiervan geen sprake en zijn alle ambtsdragers man. In sommige gevallen wordt de kerkdienst geleid door een proponent, kandidaat, lerend ouderling of een student aan wie preekbevoegdheid is verleend. De laatsten worden nog opgeleid en staan daarmee nog niet geheel in het ambt. Daarom bedienen ze nog geen sacramenten en spreken ze geen zegen uit over de gemeente.