Compensatoren voor leidingsystemen: functie, typen & selectie
Een compensator (expansiestuk) vangt thermische uitzetting/krimp, trillingen en constructiebewegingen op in leidingen en apparaten. Zo voorkomt u scheurvorming, overmatige spanningen en lekkages. Compensatoren worden toegepast in onder meer proces- en utiliteitsinstallaties, scheepsbouw, energiecentrales en (petro)chemische plants. Afhankelijk van medium, druk, temperatuur en gewenste bewegingsrichting kiest u voor een metalen balgcompensator of een rubber compensator.
Metalen vs. rubberen compensatoren
Metalen compensatoren (RVS/staal met balg) zijn geschikt voor hoge temperaturen en drukken en bieden een groot bereik aan axiale, laterale en angulaire compensatie. Typische temperatuurbestendigheid: van −200 °C tot >1000 °C (materiaalafhankelijk). Voordelen: hoge chemische bestendigheid, lange levensduur, diverse aansluitvormen (flens, laseind, schroefdraad).
Rubber compensatoren (EPDM, NBR e.d.) excelleren in trilling- en geluidsisolatie, hebben een korte inbouwlengte en zijn snel te monteren. Typische temperatuurbestendigheid: ca. −30 °C tot +120 °C (rubbertype). Let op natuurlijke veroudering van rubber en beperkingen bij hoge druk/temperatuur.
Welke gegevens hebben we nodig voor advies?
Voor een passende selectie beoordelen we eerst uw applicatie: medium (chemie/viscositeit), bedrijfsdruk en temperatuur, de te verwachten bewegingen (axiaal, lateraal, angulair, eventueel torsie), leidingdiameter (DN) en leidingmateriaal. Daarnaast specificeren we de gewenste uitvoering: inbouwlengte, procesaansluiting (flens/lassen/schroefdraad), eventuele binnenbus (vlam-/stroompijp) en extra opties zoals trekstangen, scharnieren of cardansystemen.
Metalen compensatoren: uitvoeringen
Beschikbare opties zijn onder meer: axiale compensatoren met vaste of losse (draaibare) flenzen, met laseinden of met trekstangen; hogedrukvarianten met externe drukbelasting; buiscompensatoren; dubbele (cardan)uitvoeringen en gimbal-compensatoren; lenscompensatoren voor dikke wanden en rechthoekige compensatoren. Toepassing vindt u veel in petrochemie, fabriekspiping, energiecentrales en scheepsbouw.
Rubber compensatoren: eigenschappen
Rubber compensatoren worden doorgaans met flensaansluiting geleverd (versies met draadeinden zijn mogelijk). Afhankelijk van het medium kiezen we het juiste rubber (bijv. EPDM voor water, NBR voor olie). Voordelen zijn snelle montage, korte inbouwlengte en uitstekende trilling- en geluidsdemping. Houd rekening met het lagere temperatuur- en drukbereik ten opzichte van metaal.
Installatie & onderhoud — samengevat
Opslag & transport
Voer bij ontvangst een visuele inspectie uit. Til niet aan balgen, trekstangen of scharnieren en vermijd hijsen rond de balg. Bewaar de compensator droog en schoon op een vlakke ondergrond; stapel units niet en voorkom contact met vocht, zand of chemicaliën. Ondersteun zware uiteinden zodat de balg niet doorbuigt.
Voor installatie
Controleer of de montagelocatie, inbouwlengte en anker-/geleidingsplan overeenkomen met het ontwerp. Leidingen moeten schoon, spanningsvrij en correct uitgelijnd zijn; flensvlakken egaal en schoon. Verwijder vreemde delen in de balg. Compensatoren zijn niet bedoeld om fabricagetoleranties of uitlijnfouten te corrigeren (tenzij uitdrukkelijk ontworpen).
Tijdens installatie
Bescherm de balg bij lassen/slijpen (chloorvrije lasdeken) en voorkom lasspetters op de dunwandige balg. Monteer een eventuele binnenbus met de stromingsrichting mee. Richt scharnieren en cardans correct uit. Forceer geen torsie om boutgaten te halen. Verwijder geen trekstangen/scharnierdelen; deze zijn functioneel onderdeel. Controleer boutlengte zodat deze de balg niet raakt. Breng, indien isolatie wordt aangebracht, een bekledingsdeksel aan om vezels tussen balgconvoluties te voorkomen.
Ankers & geleiders
Volg de geldende richtlijnen (o.a. EJMA): plaats ankers en glij-/rolgeleiders zodat het leidinggewicht niet door de compensator wordt gedragen. Beperk de afstand tussen geleiders conform DN en zorg voor voldoende rechte stukken rond de compensator om ongewenste zijdelingse belasting te voorkomen.
Druktest & inbedrijfstelling
Verhoog de testdruk geleidelijk volgens specificatie en inspecteer op lekkage of ongewenste vervorming. Verwijder tijdelijke transport- of voorspansystemen vóór testen. Na afloop kan residuele testvloeistof in de balg achterblijven; verwijder deze indien dit de regeling kan beïnvloeden.
Onderhoud
Een correct gedimensioneerde en gemonteerde compensator vergt doorgaans geen speciaal onderhoud. Inspecteer periodiek leidingen, ankers, geleiders en balgen op corrosie, slijtage of vastzitten door opgehoopt vuil. Let op veranderde trillingen, overdruk en thermische condities. Vermijd middelen met chloriden en gebruik geen staalwol of staalborstels op RVS-balg.
Advies of maatwerk nodig?
Onze specialisten berekenen de juiste inbouwlengte, selecteren materiaal en bewegingsopname, en leveren merk-onafhankelijk advies. Zo voorkomt u vroegtijdige slijtage en stilstand. Vraag direct een selectie of offerte op maat aan.
Vraag gratis advies aan
Veelgestelde vragen over compensatoren
Wat doet een compensator in een leiding?
De compensator absorbeert thermische uitzetting/krimp en reduceert spanningen en trillingen in de leiding. Daarmee beschermt u flenzen, pompen, appendages en lasnaden en voorkomt u lekkage of scheurvorming.
Welke bewegingen kan een compensator opvangen?
Afhankelijk van type en opstelling: axiaal (in- en uit elkaar schuiven), lateraal (zijwaartse verplaatsing) en angulair (hoeksverdraaiing). Torsie wordt normaliter vermeden; zorg voor uitlijning en juiste geleiding.
Wanneer kies ik metaal of rubber?
Kies metaal bij hoge temperatuur/druk, corrosieve media en wanneer een lange levensduur cruciaal is. Kies rubber bij behoefte aan trilling- en geluidsisolatie, beperkte inbouwlengte en snelle montage binnen een lager temperatuur-/drukbereik.
Heb ik een binnenbus (stroompijp) nodig?
Een binnenbus beschermt de balg tegen erosie en turbulentie bij hoge snelheden, abrasieve media of hoge temperatuur. Ook reduceert hij stromingsweerstand. Monteer de binnenbus altijd met de pijlpijl in stromingsrichting.
Hoe positioneer ik ankers en geleiders?
Plaats stevige ankers om reactiekrachten op te nemen en gebruik glij-/rolgeleiders volgens de ontwerprichtlijn. Beperk afstanden tussen geleiders (relatief tot DN) en vermijd hangende leidingen die de balg belasten.
Wat zijn veelvoorkomende installatiefouten?
Torsie in de balg, gebruik als uitlijncorrector, ontbrekende/onjuiste geleiding, verkeerde stromingsrichting van de binnenbus, lassen zonder bescherming, of het (te vroeg) verwijderen van transport-/voorspanelementen.
Hoe lang gaat een compensator mee?
De levensduur hangt af van ontwerpcycli, temperatuur, druk, medium en uitlijnkwaliteit. Met correcte selectie, geleiding en periodieke inspectie is een lange, voorspelbare levensduur haalbaar.
